Daar zat ik dan. In zo'n veel te klein hok kinderen op AVI te toetsen. Naast mij las een ontzettend gedreven jongetje de tekst met zweet op zijn voorhoofd. Hij moest en zou de hele tekst goed kunnen lezen. In zijn snelheid van het lezen (want dat werd van hem verwacht), zag ik dat hij hele lange of moeilijke woorden oversloeg. Ik zag hem denken: "Tja wel een fout, maar als ik de rest gewoon snel lees, dan heb ik het gehaald." Aan het einde van de toets zag ik dat hij op mijn scoreformulier keek. Hij had vijf fouten gemaakt in de tekst, omdat hij de woorden "per ongeluk" overgeslagen had. Hierdoor had hij de tekst binnen de tijd gehaald. Hij schreeuwde: "Yes! Bijna AVI uit!" Ik dacht iets heel anders: is dit nou hoe we de kinderen moeten leren lezen?
Al op de Pabo wordt het tegen de aanstaande leerkrachten gezegd: "Tempo lezen is belangrijk voor het begrijpend lezen, want anders zien de kinderen de verbanden niet in de tekst!" En met die opdracht ben ik voor de groep gezet. Ik werkte daarna met Sander op een hele kleine Jenaplanschool in Vlaardingen. De school zat enorm slecht in elkaar en na er twee maanden gewerkt te hebben en alle pijnpunten als "beginnend pikkie" al blootgelegd te hebben (terwijl de bestuursvoorzitter dat niet kon), werden we geheel terecht zeer zwak beoordeeld.
Er kwam een verbeteringsplan. Leerkrachten die dit al eens hebben meegemaakt, gaan hetzelfde proces door. Allereerst kwam er een onderwijsadviesbureau. Die zeggen dat er veel geld moet vrijkomen voor methodes. "Dat is de beste manier om snel resultaten te krijgen," hoor je die zeer hoog gediplomeerde piefen zeggen. En dan methodes op het gebied van spelling en technisch lezen (het goed lezen van de woordjes), want daar krijg je namelijk ook het snelste resultaat mee. En dat klopt ook. Bijna iedereen kan door inoefening heel snel leren, als je er maar streng op bent dat er echt hard voor gewerkt wordt. Denk maar als je geen bal kan passen, en je moet dat verplicht iedere dag een half uur doen, dan kun je na een paar weken echt wel een bal passen.
Even kort over de volslagen idiotie hiervan: dat betekende dus dat we ons met rekenen richtten op het automatiseren van sommen en bijna niet meer op het inzichtelijke rekenen. Taal is spelling geworden en niet meer het schrijven van brieven (iets waar in het Jenaplan terecht een enorme waarde aan wordt gegeven) en lezen wordt teruggebracht tot technisch lezen, want daar kan iedereen resultaat in halen. Zo ver zijn we dus al.
Dat betekende dus dat ik iedere dag begon met technisch lezen in niveaugroepjes. Zo'n klikklakboekje (iedere leerkracht weet precies waar ik het over heb) en dan woordrijtjes zo snel mogelijk lezen. En dat er soms een foutje tussen zit: "ach, als het maar snel gaat!" En dan hup zo'n timer er bij. Je moet je voorstellen hoe dat voor een kind is dat heerlijk wil lezen. Die de woordjes goed wil lezen. Die raakt over zijn/haar toeren, want het hoeft niet goed, het moet snel!
Meer dan lezen
Nu ik al drie jaar op een echt goede school werk, zie ik dat dit echt waanzin is. Kinderen moeten een bepaald leestempo hebben, dat klopt, maar de huidige AVI-norm en DMT-norm is alleen zo hoog omdat er blijkbaar heel veel scholen zijn die het op dezelfde manier aanpakken als mijn oude zeer zwakke school. En toegegeven: ja, de cijfers gingen omhoog van de kinderen, maar als je erover nadenkt, dan heb ik de kinderen niet iets geleerd wat zin geeft.
Het zegt niets dat je snel kan lezen, als je de betekenis niet snapt van een tekst.
Want als je snel kan lezen, dan lees je vaak over begrippen heen. Het zegt niets dat je snel kan lezen, als je de betekenis niet snapt van een tekst. Als je er geen beeld bij hebt wat je leest en geloof me, als je in groep 7 een I+ haalt op de Cito, dan lees je zo snel dat je niet eens aandacht hebt voor wat je hebt gelezen. Onderzoek heeft ook aangetoond dat snellezen (ook wel racelezen genoemd) in de huidige Citonormering helemaal niet nodig is om te komen tot zelfstandig lezen.
Het gaat erom dat je zelfredzaam wordt in het leesproces. Dat je leert hoe je woorden met bepaalde lettercombinaties uitspreekt, is natuurlijk cruciaal. Maar leestempo ontwikkel je door veel te lezen en te doen. Natuurlijk zijn hier instructies voor nodig en is er een leestempo nodig om tot begrip te komen, maar niet het leestempo dat de Cito stelt met de DMT en AVI. En zoals drs. Luc Koning zegt: "De enige die een woordrij achterelkaar snel hardop moet kunnen oplezen, is de notaris!"
Lezen is - in tegenstelling tot veel andere vakken - voornamelijk loslaten, coachen, stimuleren en motiveren. Je kan geen methode schrijven voor leesmotivatie. Je moet dat uitdragen als leerkracht. Hierover zal ik nog uitgebreid schrijven. Het gaat erom dat kinderen lezen wat ze leuk vinden en in aanraking komen met informatieboeken, stripboeken, poëzie, gedichten en jeugdliteratuur. Dat ze leren voelen wat een boek zegt, dat ze nieuwe informatie uit een boek halen en dat ze ontroerd raken. Al het voorgaande kan ik uitleggen aan een ouder. Ik hoop dat ik nooit meer hoef uit te leggen dat een kind goed kan lezen, omdat hij/zij snel woordrijtjes kan opdreunen.
We zien wel dat er inmiddels een kentering plaatsvind in Nederland. Onder andere door de uitzending van Arjen Lubach over begrijpend lezen en onderzoeken van drs. Luc Koning over redzaamheidslezen. Laten we alsjeblieft met zijn allen wakker worden. Het trainen op de snelheid van lezen die geënt is op de Cito-norm, is alleen maar goed voor onzekerheid en dus uiteindelijk een hekel aan lezen. Terwijl als je leert wat het is om echt te lezen, is wegduiken in een boek met een goede kop koffie het lekkerste wat er bestaat. Tenminste, dan moet je kinderen eerst leren van koffie te houden.
Wil jij ook aan de slag met leesmotivatie en kun je daar wel wat hulp bij gebruiken? Neem dan eens een kijkje op onze pagina voor workshops!
Comments