Wat is er aan de hand met ons leesonderwijs? | Een reactie op Lubach

Door Sander van Genderen - Gisterenavond besteedde Arjen Lubach in ‘Zondag met Lubach’ een item aan het begrijpend lezen in Nederland met daarbij ook meteen een verwijzing naar de leesmotivatie van 15-jarigen. Zoals eerder in Nieuwsuur al werd aangekaart, is het triest gesteld met het enthousiasme van de jongere lezers. Nederland staat op plek 78 wat betreft het leesplezier van 15-jarigen. Hoe is het mogelijk dat een land als Nederland, met ongekende mogelijkheden, zo laag op een lijst over leesmotivatie terecht komt? Dat heeft alles te maken met de bureaucratie rondom het lezen. Iets waarover Lubach de spijker op zijn kop slaat.

De ware reden waarom we leren om ‘begrijpend te lezen’, zou namelijk helemaal niet moeten zijn om signaalwoorden te herkennen en verbanden te ontcijferen. Natuurlijk zijn dat welkome vaardigheden om teksten te begrijpend, maar om dit als concreet doel te stellen is allesbehalve motiverend voor de jonge lezers. Wanneer er voor de klas een begrijpend lezen les wordt ingezet met als intro ‘vandaag gaan we het hebben over verwijswoorden’, dan kun je er bijna vergif op innemen dat driekwart van de groep al afhaakt. Intrinsieke motivatie is van essentieel belang om te leren en dat hebben we veel kinderen ver voor de leeftijd van 15 jaar al ontnomen.

Om kinderen beter te leren lezen, moeten de zaken worden omgedraaid. Kinderen moeten plezier krijgen in het lezen en dan volgt de rest vanzelf. Wie werkt met bijvoorbeeld Nieuwsbegrip in het basisonderwijs weet dat de basisles altijd over een nieuwsfeitje gaat. De vorm van de tekst is telkens weer hetzelfde en daarmee flink demotiverend voor kinderen die eens wat anders willen dan een feitelijke tekst. Kinderen die het liefst verdwalen in een fantasieverhaal over draken en dwergen. Want daar is ook een prima les over tekstbegrip over te geven. ‘Waarom verklaarden de mensen de oorlog aan de draken? De draken noemden de mensen ‘achterbaks’, wat bedoelden ze daar eigenlijk mee?’ Zonder dat de kinderen het van tevoren doorhadden, wordt gevraagd of ze het verhaal hebben begrepen.

In het item van Lubach wordt via een filmpje over een enquête gesuggereerd dat het onderwijs kinderen de optie geeft om te lezen, waarbij genoegen wordt genomen met antwoorden als ‘geen interesse’. Dat is natuurlijk onzin. Wat wel een feit is, is dat het door de strot duwen van teksten die het kind op jonge leeftijd niet interesseert, er wel voor zorgt dat het ‘geen-interesse-gedrag’ in de hand wordt gewerkt. Dat het kind op de gedachte komt om dit antwoord te geven, betekent dat het vele jaren daarvoor al is fout gegaan. Het kind heeft de interesse in lezen verloren. Waar is dat misgegaan? Dat is een veel interessantere vraag voor een enquête.

Het probleem van leesmotivatie moet bij de wortels worden aangepakt. Van ontluikende geletterdheid tot functionele geletterdheid. Van onderbouw tot bovenbouw. Laat kinderen lezen wat ze willen lezen en stel daar eens je vragen over. Kijk eens of ze die boeken hebben begrepen. Varieer eens tussen feitelijke teksten en fantasieverhalen. Ga eens na of jij graag je eigen lessen begrijpend lezen zou volgen. Is het antwoord daarop nee, dan weet je wat je te doen staat.