5 feiten over leesmotivatie op de basisschool

Kinderen doen het elke dag op de basisschool: lezen. In elk vak komt de vaardigheid wel terug. Denk aan het lezen van verhaalsommen en het nalezen van de woorden die bij spelling zijn geschreven. Zaakvakken als geschiedenis, aardrijkskunde en biologie zijn eigenlijk veredelde vormen van begrijpend lezen. Maar misschien wel de belangrijkste vorm van lezen (zeker als we het hebben over leesmotivatie) is vrij lezen. Een boek kiezen dat je simpelweg LEUK vindt om te lezen en niet omdat je het MOET lezen. Er zijn nog genoeg aanknopingspunten om te zeggen dat basisschoolkinderen graag lezen.

In 2017 publiceerde Stichting Lezen in samenwerking met Duo Onderwijsonderzoek een rapport waarin leesmotivatie in het basisonderwijs aan de kaak werd gesteld. In totaal waren er 1429 basisschoolleerlingen die aan het onderzoek hebben meegedaan. Dit leidde tot enkele interessante conclusies.

Meer dan 80% van de basisschoolleerlingen vindt lezen leuk

Op de vraag hoe kinderen het nu eigenlijk vinden om een boek te lezen, antwoordde een overgrote meerderheid positief. Maar liefst 82% van de leerlingen gaf aan dat ze het leuk vinden om een boek te lezen. Hiervan gaf 26% zelfs aan het zelfs 'heel erg leuk' te vinden. 12% van de kinderen vond lezen niet leuk en 6% had er zelfs een hekel aan. Uit deze cijfers kunnen we de conclusie trekken dat kinderen over het algemeen wel open staan voor het lezen van boeken. Maar is dat zelfs zo met alle verleiding die smartphones en spelcomputers vandaag de dag bieden?

E-readers zijn niet in trek

Als er één conclusie getrokken kan worden, dan is het wel dat e-readers in 2017 totaal niet aantrekkelijk waren voor kinderen. 80% van de kinderen gaf aan eigenlijk nooit een e-reader te gebruiken. Meer dan de helft (54%) geeft aan niet eens een e-reader in huis te hebben. De vraag is natuurlijk of dit in 2020 anders is, maar naar onze eigen ervaring (beide werkzaam in de bovenbouw van het basisonderwijs) is de vraag naar e-readers nog steeds niet aanwezig. En geef nou eens toe: een kleurrijke, spetterende kaft heb je toch veel liever in handen dan een schermpje?

Meisjes lezen nu eenmaal liever dan jongens; ook uitstroomniveau veelzeggend

We mogen niet generaliseren en dat doen we liever ook niet, maar de cijfers liegen niet. In totaal gaven 72% van de meisjes aan lezen leuk te vinden, terwijl (maar) 46% van de jongens vrolijk werd van een goed boek. Een opvallend verschil van bijna 30%. Niet alleen bij het geslacht zijn de nodige verschillen waar te nemen.

Bij hetzelfde onderzoek op de middelbare school blijkt dat VMBO-kinderen minder graag lezen dan VWO-gangers. 38% van de VMBO-leerlingen gaf aan lezen leuk te vinden tegenover 66% van de VWO-leerlingen. Ook havisten zijn met 49% een stuk geïnteresseerden in boeken van VMBO-leerlingen. Uit eerder onderzoek (Stokmans, 2007) bleek wel dat VMBO-leerlingen over het algemeen lezen meer zien als een 'nuttige bezigheid' dan een activiteit voor plezier. Hier kan stiekem al bij geconcludeerd worden dat ze lezen meer als een middel zien om een doel te bereiken, in plaats voor ontspanning.

Basisschoolleerlingen vinden lezen belangrijk voor school

De nadruk die in het onderwijs op lezen wordt gelegd, is enorm. Snelheidstoetsen voor lezen worden afgenomen (DMT), leesvaardigheidstoetsen (AVI) worden gepeild en er zijn elk jaar toetsen Begrijpend Lezen. Het is dan ook niet gek dat kinderen lezen linken aan school. Uit het onderzoek bleek dat 57% van de basisschoolleerlingen gelooft dat ze het door te lezen beter gaan doen op school in het algemeen. De kinderen lezen niet voor hun sociale status. Slechts 15% geeft aan te lezen om meer te weten dan andere kinderen. 13% gaf slechts aan te lezen om bij de beste van de klas te kunnen horen. Lezen doen kinderen op de basisschool dus vooral voor zichzelf en niet voor anderen.

Strips veel populairder dan verhalende boeken

Kinderen pakken liever een stripje of misschien zelfs een tijdschrift dan dat ze een dik boek met een goed verhaal pakken. Een kwart van de kinderen geeft aan nooit een stripboek te lezen, terwijl bijna de helft van de kinderen aangeeft nooit een verhalend boek te lezen. Hier kunnen verschillende redenen voor zijn. Denk aan de 'snelle hap', even genieten en daarna klaar. Lekker makkelijk, zo'n strip. Maar ook het feit dat in strips veel meer plaatjes staan en minder tekst te vinden is, zijn vaak redenen waardoor kinderen voor strips kiezen. Niet voor niets zijn boeken als Leven van een Loser en Dagboek van een Muts zo populair: ze maken de afstand tussen boeken en strips een stuk kleiner.

Het is aan ons, ouders en leerkrachten, om kinderen er op attent te maken hoe leuk verhalende boeken kunnen zijn. Een boek wat je bij je lurven pakt en niet meer loslaat. We moeten kinderen helpen bij het kiezen van boeken en ze enthousiasmeren voor alles wat Nederland aan kinderliteratuur te bieden heeft. Een uitdaging die iedere cultuurliefhebber met beide handen zou moeten aangrijpen.